10/06/2009

Hevpeyvina Pışka Kurdi ya Radyoya Dengê Amerikayê bı Serhad Bapir ra






Dengê Amerîka ▪ Kurdî
Karê me ragehandin e
Xelefê Zêbari, foto: Hêvidar Zana
Hevpeyvina ku Beşa Kurdi ya Radyoya Dengê Amerika bı mın ra çêkırıbû, dı 1 hezirana 2009 a da, dı bernameya “Ferheng û Toreya Kurdi” da hate belavkırınê. Xelefê Zêbari yê hêja, dı 29 ê gulana 2009 a da vê hevpeyvina 10 deqiqeyi jı bo vê bernameya Beşa Kurdi çêkır.
Serhad Bapir


Hemû hevpeyvin bı vi awayi ye:

Xelefê Zêbari: Guhdarê hêja û xwuştevi, lı gel sılav û rêzan, ev deme û hemû demêt we xweş bın. Bo bername ev ro, me hevpeyvinek dı gel hunermendê Kurd Serhad Bapir kıriye. Kekê Serhad ev demê te bı xêr!
Serhad Bapir: Ser sera, ser çava.

X. Zêbari: Kekê Serhad, pêş da, me dıxwest bo guhdaran bıdeyne zanin ka tu lı ki ve dıjiy, jiyana te ya taybeti, tu lı ki va hatiye dınyayê, tu lı ku va mezınbûyi û tu kengê çûye Yunanê?
S.Bapir: Lı gor qeyda nıfusê, ez dı sala 1964 ê da, lı bajarê Tetwanê, lı bakûrê Kurdıstanê hatıme dınyayê. Pışti ku halê Kurdan zehmettır bû û lı ser Kurdan zêdetır zulm hate kırın, ez ji mecbûr mam, jı Kurdıstanê derketım û hatım Yunanistanê bûm penabereki politik. Ez dı 19 saliya xwe da hatıme Yunanistanê.

X. Zêbari: Dı 19 sali da tu çûye Yunanê, eve nêzikê çend salan e ku tu lı wêrê?
S.Bapir: Ev 25 sal ın ku ez lı Yunanistanê me.

X. Zêbari: Ev 25 salın ku tu lı wêrê, baş e te lı wêrê çı xwend?
S.Bapir: Lı vê derê, dı akademiya hunerên sıpehi da, dı hunerên cıwan da mın beşa resımê xwend û cardi mın dı eyni akademiyê da, dı heman akedemiyê da beşa grafikê xwend, wek diploma dıduyan. Dı vê navberê da jı boy xwendına, xwendına xwe ya zaningehê, mın jı Enstituya Kurdi ya Parisê mın bursa xwendınê sıtand. Bı vê munasebetê ez jı wan ra bêjım ku mala wan ava, gelek xortên me yên Kurd lı vê derê û keçên me, sıud wergırtın, sıud sıtandın, istifadekırın jı bûrsên Enstituya Kurdi ya Parisê.

X. Zêbari: Başe, disa berê ku em werın hunera te, nıha tu lı kijan wilayeta Yunanê dıjiy?
S.Bapir: Ez lı bajarê Thessaloniki dıjim. Bajarê Thessaloniki, yani Saloniki bajarê dıduya yê mezın yê Yunanistanê ye, nıfusa bajar dı derdorê yek milyon û sed hezar kes e.

X. Zêbari: Başe, Navendeki lı wêrê heye, Navenda Çand û Hunerê, ew wê navendê pırtuka te belevkıriye, ya huneri?
S.Bapir: Belê, dı navbera 23 yê nisanê û 17 yê gulanê da isal, mın lı wê derê pêşengeheki grafikan pêkani. Bı sedema pêşengeha mın, Navenda Çand û Hunerê ya Vafopulio ku gırêdayiya bajarvaniya Saloniki ye, katalogeki, pırtûkeki bı grafikên mın, bı berhemên mın çapkır. Pêşengeha mın lı wê Navendê pêkhat. Mın lı wê derê 92 berhemên xwe pêşkêşkır. Ku van berhemên xwe mın dı navbera salên 1988 û 2008 an da çêkırıbû, ango berhemên van 20 salên afırandına xwe ya huneri mın lı wê derê pêşkêşkır, dı warê grafikê da.

X. Zêbari: Başe, da bêyne lı ser babeteki din, bı zanina te hejmara Kurdan lı Yunanê çendek hene, akinciyên ku akincatiyê wergırtiye, destura akincatiyê wergırtiye?
S.Bapir: Rewşa Yunanistanê, rewşeki di ye.Yani Yunanistan çewa ku em dızanın lı gel Tırkiyê bı sınor e, dı behra Ege’yê da. Yunanistan jı aliyê Kurdan va û jı aliyê xeriban va, yên multeci û penaberan va wek cıheki derbasbûnê hatiye hesıbandın. Jı bo wi ji, gelek kes hatıne vır û jı vır derbasbûne ber bı rojavayê Awrupayê va. Nıha jı bo hejmara Kurdan em nıkarın dı warê resmi da tışteki bêjın, lê jı 10 hezar kesi zêdetır e, dıbe ku dı navbera 10-15 hezar Kurd lı vır hebın.

X. Zêbari: Baş e, Kurdan çı komel rêxısti lı wêrê hene lı Yunanê?
S.Bapir: Belê, rêxıstınên wan ên wek nunertiyên rêxıstınên siyasi hene, navendên kulturi hene lı Athina. Pıraniya Kurdan lı paytext Athina’yê dıjin, her wusa lı hın bajarên di ji, bajarên ku bender – liman lı wan dere hene, wek Patra û İgoumenitsa, lı wan deran ji Kurd dıjin. Lê çavên wan lê ye ku bı awayeki qaçaxi jı vır derkebın û ber bı İtalya va, ber bı navenda rojavaya Awrupayê va herın. Jı ber ku rewşa xeriban, rewşa penaberan lı Yunanistanê zehmet e. Yani dewleta Yunanistanê mafê -heqê peneberiyê nade xeriban.

X. Zêbari: Baş e, da bêyne berhemên te, pıraniya hunerê te, nexşekêşan bıla bıtın, pıraniya wan lı ser çı babeti ne, çı babeti te hılbıjartine?
S.Bapir: Çewa ku dı katalogamın da ji xwuya ye, dı wê pırtûka...

X. Zêbari: Ku gıhiştiye me, supas jı bo gıhiştiye me.
S.Bapir: Belê, ku mın jı we ra ji şandıbû. Pıraniya grafikên mın wek babet, wek tema lı ser Kurdan e. Lı ser bındestmayina Kurdan, lê ser ew daxwazên wan ên jı bo serbestiyê, jı boy serxwebûnê. Ez dıkarım bêjım ku heta dereceyeki grafikên mın politize ne, yani politikbûyi ne. Yani protesto dı nav grafikên mın da hene, ew rewşa Kurdan ya ne xweş û daxwazên Kurdan yên jı bo serbestiyê ez bı rêya grafikên xwe eşkeredıkım û dıafırinım.

X. Zêbari: Mın berê xwe dayê nişanêt aşitiyê ji tê da hene, te teyr çêkırıne, ev qulıng ın...
S.Bapir: Belê ev qulıng ın...Apê Xelef, zani...em lı bakûrê Kurdıstanê, yani dı perçeya Kurdıstanê ya ku dıbındestê Tırkiyê da, em jı Serhed’ê ne. İca lı Serhedê qulıng tên ser çiyayên Serhedê, ser çiyayê Sipanê Xelatê û çiyayên dın...

X. Zêbari: Ew qulıng bıharan...
S.Bapir: Belê mızginiya bıharê tinın...

X. Zêbari: ...mehên bıhara da derdıkevın û têne wêrê û dema ku dıbite zıvıstan têne xwarê dıçıne başûrê Iraqê.
S.Bapir: Raste dıçıne germiyanan..., yani dı kultura me da, dı ferhenga me ya bakûrê Kurdıstanê da, qulıng xerê, xweşiyê û bıharê tinın, her wusa te dit, çiyayên me bılınd ın û zıvıstan 5-6 meh berdewamdıkır berê, pışti hewqa sari, serma û seqemê, ica qulıng te dit wê xwıyabıkın, wê bı xwe ra bıharê binın, xweşiyê binın. Her wusa te di, dı kultura me da ew, wek babeteki serbıxwe, dengbêjiya Evdalê Zeynê heye...

X. Zêbari: Belê.
S.Bapir: İca Evdalê Zeynê û qulıngê baskşıkesti, wek tema pır tesir lı mın kıriye, Evdal dengbêjeki pır pır mezın bûye...

X. Zêbari: Belê, navê wi belav e gelek, rast e.
S.Bapir: Gelek sıtranên ku Kurdên Êrivanê, Kurdên Ermenistanê ku dı Radyoya Êrivanê da gotıne, beşek jı wan sıtranan yên Evdal bı xwe ne. Û Evdal ji, 110 sal beriya nıha mıriye, yani gor çavkaniyan. Ew qulıngê baskşıkesti, ew Evdalê Zeynıkê yê ku jı çavên xwe mehrum bûye, jı ronahiya çavên xwe mehrum bûye, bêpar bûye, tesir dı hunera mın da ji kır, yani qulıng wek motiveki mın bıkarani.

X. Zêbari: Evdalê Zeynê kore bûye, ya ne?
S.Bapir: Belê kor bûye, lê paşê gıhiştiye ronahiya xwe.

X. Zêbari: Belê, baş e da vegerine ve lı ser jiyane te bı xwe careke di, berê ku em bı dumayi binın, te zaro hene?
S.Bapir: Belê, tên destê te, sê zarokên mın hene, yê mın bı xwe xanıma mın Yunan e, lı vır ez bı keçeke Yunan ra zewıcim, şıkır jı Xweda ra, xanıma mın baş bı kurmanci hinbûye.

X. Zêbari: Nee? Fêri kurmanci bûye?
S.Bapir: Belê, pır baş kurmanci, hem xwendına kurmanci û hem ji nıvisandına kurmanci...

X. Zêbari: Belê, zaroyên te?
S.Bapir: Zarokên mın ji pır baş bı kurmanci dızanın, tu dızani apê Xelef, zıman û kurmanci jı boy me himê bıngehinê mıletbûna me ye...

X. Zêbari: ...Hebûna, rast e.
S.Bapir: Hebûna me ye, yani yan em wek mıletek hene, yan ji tune ne. Em bı zımanê xwe hene.

X. Zêbari: Bıbore da jı bira mın neçe, te behsa Evdalê Zeynê kır, te got yê kore bû, keko, hunermendeki di lı Badinan, lı Amediyê hebû dıgotınê Hemko Korê Amedi, ew ji geleki navdar e, sıtranêt folklori yêt herema Badinan geleki yên wi ne. Hemko Korê Amedi.
S.Bapir: Belê, demek ew ji... ew kesên ku xwıyadıke ku jı çavên xwe mehrum ın, bêpar ın, jı ronahiya çavan bêpar ın, xwıyadıke ku ser dengên xwe û ser guhên xwe zêdetır dısekının û ew qabiliyeta, hunera ku wê jı çav ji derketa, bı rêya zımanê xwe bı rêya guhên xwe derdıxın.

X. Zêbari: Hunermendê Kurd serhad Bapir, geleki sıpasiya te dıkın.
S.Bapir: Ez ji sıpasiya we dıkım, mala we ava. Ez dıxwazım lı vıra bêjım ku, ev gelek sal ın ku ez guhdareki Beşa Kurdi ya Radyoya Dengê Amerikayê me, ez bı kêfxweşi dengê we guhdaridıkım. Mala we ava.

X. Zêbari: Gelek sıpas.

No comments: