Serhad dı sal 1964 an de lı Tetwanê, lı bakûrê Kurdıstanê hatıye dınyayê. Ew dı sala 1984 an da jı welêt koçber dıbe û lı Yunanistanê bı ci dıbe. Lı Yunanistanê, dı navbera salên 1987-1992 yan de, lı universiteya Aristoteles, beşa resım û hunerên pratik dıxwine. Serhadê ku nıha lı Salonikê mamostetiya resım dıke, beşdari gelek pêşengehan bûye. Pêşengeha wi ya dawi, isal (1997) lı Salonikê çêbû. Me ji hem bı hınceta pêşengehê, hem ji bı armanca danasina Serhad û tabloyên wi, pê re sohbet kır û herweha em dı dawiya vê hevpeyvinê de kataloga wi dıweşinın.
Gundi, 1989, grafika lı ser linolium, hatiye bırengkirin, 23x17 cm.
Nûdem: Te kengi dest bı çêkırına resım kır? Ya ku tu ber bı cihana resım ve kışand çı bû?
Serhad: Jı bıçûktiya xwe de meyleki mın lı ser resım hebû. Tê bira mın, dı 7-8 saliya xwe de, dema ku ez dıçûm dıbıstanê, mın jı dersa resımê gelek hez dıkır. Lı gor xwe mın resım çêdıkır. Herdu kekên mın ên mezın dema ku dıbıstana navin û liseyê dıxwendın, carcaran resımên baş çêdıkırın. Mın lı wan dınêri, bala xwe dıda wan û jı xwe re resım çêdıkır.
Mina malbateki feqir, jı bo standına pênûsên rengin û boyaxan ewqas imkanên me tune bûn. Çı dıkete destê me, me bı wan jı xwe re resım çêdıkır. Bavê mın çêkırına resım wek tışteki beredayi dıhesıband, bı me re hêrs dıbû û jı me dıxwest da em zêdetır bala xwe bıdın dersên xwe. Dı salên dın de, êdi mın lı gor imkanên xwe zêdetır bı pênûs û bı boyaxên erzan resım çêdıkır.
Lı Tetwanê, dor salên 1976-77 an de çend resamên Kurd hebûn. Wan dıgel resamtiyê, tabelayên dıkanan ji bı herfên xweşık çêdıkırın. Cara pêşi mın lı wê derê, wan tabloyên resım dit. Ew resımên Yılmaz Güney, resımên gund û gundiyên Kurdan bûn.
Dema ku wek penaber ez derketım derveyi welêt û ez ketım Akademiya Bılınd a Hunerên Baş, hêdi hêdi, sistematik û metodik ez bı resım mıjûl bûm.
Dê û zarok, 1994, grafika rengin a lı ser yasenit, 20x12 cm.Nûdem: Jı bo te resım çi ye? Çı maneyê dıde jiyana te?
Serhad: mırov dıkare bıbêje ku, resım wek huner, şırovekırına jiyanê ye. Hunermend bı boyaxan an ji bı bı hacetên dın xwe ifade dıke, hisên xwe yên lı ser tıştan yan ji bûyeran tine zıman. Çewa ku helbestvanek; şêrini û xweşi, nexweşi û xırabi herwusa dıjiti û rıkitiya jiyanê bı gotın û hevokên zımaneki dıxwaze bıhone û bırêse, şırove bıke û helbesta xwe derine holê; resamek ji vi karê han bı komır, hıbır û bı boyaxan çêdıke.Wênekar (resam) lı gor xwe, bı realist yan ji ne bı realisti û bı awayeki dın, wext û derhola ku ew bı xwe ji tê de dıji şırove dıke. Ev nayê wê maneyê ku hınki hunermend, bı babetên dervayê van tıştan re ji mıjûl nabın. Rast e, gelek celebên resaman hene. Dema mırov lı diroka resım û hunerê dınêre; mırov bı dehan tevgerên jı hev cuda dıbine. Ev tevger, bı taybeti dı sedsala me de, carna xwedi manifesto bûne. Wan ekol û tevgerên ha, bı awayê ku resım çêdıkırın û avadıkırın, lı bûyerên cıvatê û dirokê dınêrin; dı nav xwe de têkıli û cudatiyên wan hebûn.
İca jı bo mırov jı resım fêhm bık e, dıvê hınek zanabûna mırov lı ser resım û diroka wê hebe. Lê hızkırına jı resım ne kareki ewqas zehmet e. Kesên ku haya wan jı diroka hunerê tunene ji, karın bı vi yan ji bı wi awayi jı resım hız bıkın, rahêjın tabloyekê û bı diwarên xwe ve daleqinın.
Hunermend bı çêkırına resıman: dıxwaze lı gor xwe, bı awayeki bersıva pırsgırêkên cıvata xwe û pırsgırêkên ku ew bı xwe ji pê mıjûl dıbe, bıde. Jı bo wênekareki Kurd ev tışt hin gıringtır e. Jı bo wi, pırs lı gel xwe gıhandına xwe ya zanyari, xwırt kırın û geşkırına jiyana manewi ya netewa wi ye. Wêne wek beşek jı huner û çandê, roleki dı vi wari de dıleyze. Jiyana manewi ya geleki dı huner û dı kultura wi geli de tê xwıyakırın. Hunermend wexta wêneyan çêdıke; hisên xwe yên lı ser tıştan bı zanebûna huneri dıxemline û berhemê derdıxe holê.
Jına dı nav gundê ku ê were wêrankırın, 1994, grafika lı ser dar, 36x17.5 cm.
Jı bo me Kurdan resım ne ewas hunereki kevn e (ku em berhemên wunda yên Kurdên kevnare deynın aliki). Dinê islamê rê nedaye çêkırına rısmê insanan û herwuha navê pût lı berhemên heykeli kıriye. Heykel û resım hatıne perçekırın, xerakırın û qedexekırın. Ez dıbêjım ku, minyaturên ku hene ji, gelên rojhılatê çêkırıne. İslamê tenê motifên diakozmetik (dekorasyonê) bı pêş ve bıriye û ev ji zêdetır lı mızgeft û medresan de bı kar aniye. Hêvidarım ku zana û ronakbirên Kurd wê karıbın; heykel, minyatur û berhemên dın, ku bı destên Kurdên kevnar hatıne çêkırın, yan ji jı aliyê hıneki dın jı bo Kurdên kevnar hatıne çêkırın dı nav muze û koleksiyonên dewletan de tespit bıkın û derinin ronahiya rojê.
Ku em iro motiv û rengên xali û xaliçan, mimariya qesr û avayiyên Kurdan û heykelên ku jı bela mısılmanan û jı destdırêjiya dewletên dagırker fılitine deynın aliki; tışteki dın jı bav û kalên me jı bo resamên me nema ye. Muzikvanên Kurd dıkarın pışta xwe bıdın ser deryaya muzika geleri û kevneşopiya kurdi. Jı bo helbestvan û romannıvisên me ji berhemên şairên me yên klasik hene ku ew dıkarın lı ser edebiyateki nuh bıafırinın. Lê resamên Kurd sêwi ne. Ew mecbûr ın bêyi ku wek gelên Ewropa û yên deverên dın, pışta xwe bıdın berhemên nıfşên berê; dıvê ew bı xwe rêyên lı ber xwe vekın û bımeşın.
Dê û zarok, 1989, Grafika bı asit û aquatinda 18 X 18 cm
Mırov dıkare bêje ku pır pır ev 50 sal ın ku Kurd lı gor imkanên xwe bı resım mıjûl dıbın. Kurd iro zêdetır hewcedariya wan bı hunerê, herwusa bı resımê heye. Bı rıya hunerê dıkarın jiyana xwe ya hisi û ruhi xwırt bıkın û disa dıkarın bı rıya hunerê, xwe bı gelên dınyayê bıdın naskırın û hızkırın. Jı helbestvan û romannıviseki Kurd, bı kurdi nıvisin tê xwestın. Jı bo resameki Kurd ne wısa ye. Bı kijan babeta resım mıjûl dıbe bıla bıbe, çe resım çêdıke bıla bıke, dema ku bêje “ez resameki Kurd ım” nasnama xwe eşkere dıke. Jı aliyê dın de, huner hewa û bayê dıxwaze da ku nefesê bıstine, serbestiyê dıxwaze, dıvê ku dı nav çarçovên hışk yên ideolojiyên partiyên Kurdan de neyê fetısandın. Kes dıvê direktifan nede hunermend. Hunermend baştır bı karên xwe dızanın û çı dıxwazın dê wê çê bıkın. Yek wê resımên realist, yên êş, bırin û berxwedanê çêbıke, yê dın wê abstre û yeki dın ji dıbe ku bı awayê surealisti resımên xwe çêbıke. Xweska resamên me yên navdar hebûna, ku hunerhezên dınyayê ew naskırıbûna û serê me ji bı berhemên wan bılınd bıbûya.
Nûdem: Tu dıkari behsa hunera xwe û metoda çêkırına resmên xwe bıki?
Serhad: Ez bı gelek cûreyên resım re mıjûl bûme. Dı warê tekniki de, ez bı boyaxên bı rûn, aquerella, komır, hıbra çini û yên dın wêneyên xwe çêdıkım. Wek tema, ez bêtır figurên mırovan, manzereyên sırûştê, yên gund û bajaran û tıştên dın çêdıkım. Herwusa ez grafikan ji çêdıkım. Grafik wek heykeltraşi beşeki hunerê tê pejırandın. Rewşa gel û welatê me tesireki mezın lı ser hunerê mın kıriye. Her çıqas têkıliyên wêne û grafikên mın bı realizmê re hene ji, lê ne naturalist ın. Bı gotıneke dın, ne jıbergırtın û kopikırına tıştan e, ew şırovekırın û jı nuh de avakırına tıştan e.
Jın, 1991, grafika lı ser linolium, 22,5x17,5 cm.
Ez bawer dıkım ku grafik jı bo me Kurdan tışteki nuh e. Ez grafikên xwe lı ser texte (dar), lı ser darê sınayi (yasenit û yên dın) û lı ser linolium (sentetik e) dıkolım. Çêkırına wan wusa ye: Pêşi mırov lı ser texteki, bı pênûsê resımê tışteki çêdıke, paşê bı hınek kêrên taybeti, cihên ku dıvê sıpi bıminın dıkole û dıqewêre, ango kûr dıke. Resımê ku hatiye çêkırın, êdi wek muhreki bılınd tê xwıyakırın. Dû re bageraneki plastikê hışk tinım û bı hıbra çapxanê dı ser re dıbım û tinım. Heta ew ciyên bılınd, baş bı hıbır bıbe. Cihê ku hatiye kûrkırın bı hıbrê nabe. Paşê mırov kaxıdekê radıke (ya baştır kaxıdê japoni yê ku bı dest tê çêkırın e.) û hıneki bı nermi datine ser darê bı hıbır û bı pışta kevçiyê çayê wê kaxıda ha, bêyi bıleqine, hêdi hêdi dıdewsine, heta ku ew hıbra ku lı ser rûyê darê ye, baş derbasi ser kaxıdê bıbe. Berhema grafik ne ya ku lı ser darê ye, lê ew tıştê ku lı ser kaxıdê hatiye çapkırın e. Grafik bı çend rengan be, dıvê ewqas dar bên kolandın û lı pêy hev lı ser eyni kaxıdi werın çapkırın. Grafiker dıkare deh- bist an ji zêdetır caran vê grafika xwe çap bıke. Paşê ji, lı bınê her yeki, 1/10 an ji 1/20 an û zêdetır dınıvisine û imza xwe lı bıni datine. Grafik ne mina resıman e, jı eyni berhemê zêdetır kes dıkarın lı ba wan hebın. İca grafikên bı asit ji bı awayeki dın tên çêkırın, ew lı ser metal (sıfır, çinko, tunç uhw) tên kolandın. Mırov asita nitrik bı kar tine û dı dawiyê da ji, ew dı pıressa destan da tên çapkırın.
Suret, 1991, grafika rengin a lı ser dar, 29x29 cm.Nûdem: Jiyana surgunê çı tesir lı hunera te kıriye?
Serhad: Çewa ku mın berê ji got, bı tevahi rewşa welêt tesir lı hunerê mın kıriye. Ez zêdetır jı bo Kurdan resım çêdıkım. Ev nayê wê maneyê ku hunerhezên jı gelên dın jı hunera mın fam nakın. Huner iroj tışteki navnetewi ye. Lê disa ji, jı hunera her geli bêhna kultur û diroka wi geli tê û dıvê bê ji. Dıvê pêşi tışteki neteweyi hebe, da ku paşê bı yên netewên dın re bıde û bıstine û bıbe navneteweyi. Rast e, dı warê resım de ji iro bı rêya dezgehên agahdariyê haya mırov jı hemû tıştan çêdıbe û bıvê nevê tışt lı mırov tesirê dıkın. Lê dıvê em jı bir nekın ku, “her dar lı ser koka xwe şin dıbe”.
Jiyana surgunê jiyaneki kambax e. Xewn û xeyalên mın ji lı ser Kurdıstanê dıçın û tên. Hızkırın û evina xwe ya jı bo jın û mêrên serbılınd û herwuha nerazibûna xwe ya jı bo rewşa Kurdıstanê ez bı rıya resımên xwe tinım zıman.
Rast e, realizma Kurdıstanê dı warê resım de ji mırov ber bı resımên realist û sembolik de dıkşine. Xweska realizma xerab ya Kurdıstanê were guhertın û êdi resam ji, hunermend û nıviskarên me ji, bı her beş û babetên huner û edebiyatê re, tenê bı pivana estetik û kaliteyê mıjûl bıbın.
Jı kovara NÛDEMê, hejmara 23, payiza 1997 a.
Têbıni:
Vê hevpeyvinê kekê Fırat Ceweri bı nıviski bı mın ra çêkır. Ev hevpeyvin bı tevi pêşgotına nıviskar û resamê Yunan Kostas Laxas ya lı ser berhemên mın û beşeki jı kataloga mın a grafikan (24 rûpel), dı hejmara 23 ya NÛDEMê da hat weşandın. Her wusa bergê pêşi yê kovarê ji grafikeki mın bû.
No comments:
Post a Comment