Kurdıstan

SERSALA WE PİROZ BE

Kurdıstan, 1986, boyaxên bı ispirto, 21x21 cm

Bı hêviya rojên geş, xweş û ronak,
Bı hêviya pêkhatına daxwaz û xewnên me,
Bı hêviya sıberojeki bı dılê me, sersala we piroz be.
Serhad Bapir, 29/12/2007

Bıhar, 2004, grafika rengin, lı ser linolium,17x11 cm.

Serhad Kolandına nigarên têkoşinê

Ararat.Çiyayê ku Keştiya Nuh lê sekıni, her wusa dimeneki gelek spehi, ku jı bo mıletên ku dı ber siya wi da dıjin: jı bo Kurdan û Ermeniyan bı gelek mane û nişanan hatiye barkırın.

Çiyayên Araratê, 2000, bı don, 70x100 cm.

Jı bo Kurdan çiyayê Araratê an ji Agıri ( ango çiyayê agır ) çewa ku ew bı xwe bınavdıkın, lı hımberê êrişkeran “çekeki” têkoşinê û nişana azadiyê ye. Lewra jı bo serhıldêr û fıraran ew der warê xwe parastınê ye. Û cotyarên Kurd, gundiyên sade yên gundan, hergav dıbêjın ku “yê Tırkan fıkokeyê wan ên nûjen hene, lê belê yên me ji çiyayên me hene.”
Navê “Araratê” jı aliyê Urartuyiya va lı vi çiyayi hatiye danin, xelkeki diroki ku 2000 sal beriya Zayinê lı vê heremê dıjiya. Mıletên xwedicıh yên heremê, Kurd û Ermeni ku weki vi xelkê diroki bı zımanê İndoawropi dıpeyvın; bawerdıkın ku nıjad û çanda wan bı yên vi xelki ra ketine nav têkıliyê. Ev bûyer tenê ji dıde xwiya kırınê ku tu xızmatiya wan bı Tırkan ra nine.
Grafikçêker û resamê Kurd Serhad wek çavkaniya xebata xwe, vi çiyayê ku bı gelek sembolizman hatiye barkırın hılbıjartiye, da ku pêşengeha xwe ya bı navê “Ararat û Qûntara Araratê” lı Şirketa Makedoniya Huneri “Texni”a bajarê Kilkisê pêşberi me dıke. Pêşengeh jı 40 grafik û 20 resımên manzereyan, yên ku bı hıbra çini an ji bı krayonê hatıne çêkırın, ku ev beşek jı xebata vê dehsaliya dawi a hunermend e, pêktê.
Serhadê ku lı Tetwana bakûra Kurdıstanê hatiye dınê, ku jı aliyê cunta Tırka va hat nefikırın, dı sala 1984 an da wek penaberi politik xwe gıhand Yunanistanê. Da ku dı Dıbıstana Zımanê Yunaniya Nûjen û Akademiya Hunerên Sıpehi ya Zaningeha Aristotelesa Salonikê da perwerde bıbe, pışti saleki hate Salonikê.
“Ez resıman çêdıkım jı ber ku ez jı malbateki têm ku, hemu kes bı awayê xwe resıman çêdıkın. Em donzdeh xwışk û bıra ne û her yek jı me bı anagori xwe dıkare resıman çêke." Serhad jı me ra dıbêje ku “bırayeki mın ê pıçûk ku akademiya hunerên sıpehi da xwendekar bû, jı ber zulma rejima Tırkan mecbur ma û dev jı zanigeha xwe berda.”

Xana Eleman, 1995, hıbra çini, 20x30 cm

Nıha pênc jı yanzdeh xwışk û bırayên wi lı Awrupê dıjin, yek dıxtor, yê dınê ekonomist…Ew bı xwe ku ev çardeh sal ın ku jı welatê xwe dûr e, bı rêya fotografên dema nû û biranina xwe, vêca bı hunera xwe, lı Araratê “vedıgere”. “Babeta van berhemên ku nıha ez dı peşengehê da pêşberi xelkê dıkım, têkıliyê wê bı welatê mın ra heye. Lê belê ez tenê lı ser vê babetê naxebıtım, mın jı Yunanistanê ji hınki tıştan çêkıriye. Ew tıştê zêdetır bala mın dıkşine ser xwe, mırov e, ku ew bı xwe dı xebata mın da xwedi cıheki bıngehin e. Ev tışt zêdetır ji dı grafikên mın ên bı asit, yên lı ser dar, linoliom, her wûsa darê sınayi, yasenitê da xwuya dıkın.
Viya, bı “zımaneki” xususi, şırove ya mın a lı ser formaya mırov e, ne xebateki jı ber gırtına realiteyê ye, jı ber ku meyleki absrek û semboliki ji tê da heye. Çavkaniya ilhama mın mırovên mıleteki ne, ku ez bı xwe ji jı wi mıleti me; Kurd. Xebata mın jı bo têkoşina ku dıdome wek deyneki mın ê rumetê ye. Deyneki mın ê jı bo ew ên ku lı ci û warên xwe mane, têdıkoşın, yên ku tên êşkenceditın, tên pelçıqandın û tên kuştın. Ev ın Kurd û bêyi ku ez bıkevım nav dafıka realizma sosyalisti an ji hunera partitiyê, mın xwest bı anagorê xwe hınki tıştan şırove bıkım.”


Tadeyi 1, 1992,grafika rengin a lı ser linolium, 28,5x25,5 cm.

Bı hızkırın û rûmeta jı bo van mırovên sade, Serhad nigarên wan kola, an ji resımên wan çêkır, dıbêje ku “Grafik kareki zehmet e, lı ser maddeyeki nigareki çêdıki û paşê ji, bı hınki hacetan dıkoli. Têkoşineki dı navbera reş û sıpi, jiyana van rengên bı hevra ên lıhevhati ku hevûdın temam dıkın. Bı vê teknika “hışk”, bı qewartın û kolandına bı serê kêrê mın xwest nigara mırovên Kurdıstanê bıdım xwiyakırınê.
Dı welateki weki welatê mın da, ku her roj mırov tên kuştın, ku zıman, kevneşop û kultur qedexe ye, ku ev gelê xwedicıhê diroki jı mafên mırovan yên heri pıçûk ji bêpare; ez wek Kurdeki, mın nıkarıbû bı awayeki dınê nigara çêbıkıra. Jı aliyê dınê va, herçi manzere ne, ew bı xwe ne ewqas hışk ın. Berevajiyê we, mın dıkarıbû bıgota ku wan dı nav xwe da iwereki wek melodi veşartıne.”
Xwiya dıke ku, hunermend dı pıraniya berhemên xwe da , wek nigar û figur babeta jınê bıjartiye. “Her çıqas ne bıjartıneki bı zanebûni be ji, ez bawerdıkım ku ew a zınditıya kultura kurdi dıparêze; jın bı xwe ne. Wek nımûne, ez û xwışk û bırayên mın, me ne jı bav û bapirên xwe, lêbelê jı dê û dapirên xwe çirok û stranên geleri yên Kurdi guhdardıkır. Jın lokomotiva zıman û kevneşopiyê ne, ku vana jı nıfşê berê dıgrın û derbasê nıfşê nûhati dıkın. İro jına Kurd têdıkoşe, tê êşkencekırın û gırtın û gelek jı wanan ji dertên serê çıyê. Jın ji weki mêran, barê gıran a têkoşinê hılgırtıne ser mılên xwe. Jın sembola kevneşopiyê ye, weke xelekekê nıfşê nû bı kultura kurdi va gırêdıde.”


Hewar 1, 1989, grafika lı ser linolium, 30x16,5 cm.

Û lı hımberê daxwazên Tırkan ên jı bo helandın û wendakırına gelê wan; parastına zıman, kultur û mirasa kevneşopi jı bo Kurdan awayeki berxwedanê ye. “Zımanê me hatiye qedexekırın, bı vi zımani radyo û televizyon tune ne ku merıv zımanê kurdi bıbihise. Berevajiya vıya, politikaya asimilekırına gelê Kurd heye.
Da ku zımanê xwe yê zıkmaki wenda bıkın, zarûk mecbur tên hıştın ku tenê bı zımanê tırki werın perwerdekırın. Malbatên ku xwedi hızra netewi ne, hewldıdın ku dı nav malê da vi zımani hini zarûkên xwe bıkın, lewra baş pê dızanın ku jı bo kultur û “kurdayeti” derbasê nıfşên nû bıbın, tenê ev rê heye. Bı kijan awayi Kurd berxwedıdın û têdıkoşın: Bı parastına zıman û kultura xwe, jı kêm kıtêbên heyi fêrbûna edebiyata kurdi a nıviski. Çewa ku, dema ku wun Yunan, dı bındestê Tırkan da bûn; Dıbıstanên we yên nepeni hebûn, bı wi awayi em bı xwe ji bı dızi hini zımanê xwe dıbın.”
Weki hemû Kurdan, Serhad ji, vi zımani, lı kêleka yê yunani hini kurê xwe dıke. Herkesê bı kultur û zıman va mıjûldıbın, baş pê dızanın ku çewa ew dıbêje “zıman nayên afırandın, xristiyaneki ê bıgota ku viya diyariya Xwedê ye.”


Serketın, 1994, grafika rengin a lı ser yasenit, 26x20 cm.

"Lı ber me nımûneya “zımaneki” ku nıkarıbû bıji heye: Esperanto. Û iroj 35 miyon Kurd bı heman zımani dıpeyvın û xwedi kultureki gelek kevnar ın. Lêbelê, bêyi ku rêxıstınên navdewleti bala xwe bıdınê, (xeyni rêxıstınên wek Afuya Navnetewi, Dıxtorên Dınê, Dıxtorên Bê Tıxûb û Rojnamevanên Bê Tıxûb) bı axaftına vi zımani qedexe kırıne"
Lı gor Serhad, balkışandına dawi a çend dewletên Rojavaya Awropayê; ku pışti pêlên penaberên Kurd ên ber bı Avrupayê, ku hımber politikaya Tırkiyê derketın; wan jı berpırsiyariya wana diroki nafılıtine. “Ne gel, lêbelê karbıdestên dewletên Amerika, Almanya û hınki dewletên dınê, berpırsiyarên ahlaki ya jenosida gelê Kurd ın. Ango ku iroj Tırkiye, İran û Iraq gelê Kurd serjêdıkın û wan jı mafên wan bê par dıhêlın; Vi karê qırêj, bı xêra alikariya ku van rejimên diktatori, dı warê abori, politiki, diplomatiki û zêdetır ji ya leşkeri da, ku jı hın dewletên Rojavayê dıstinın dıkarın pêk binın.


Dê û Zarok, 1998, grafika lı ser metal bı asit, 25x16,5 cm

Dı perçekırına Kurdıstanê da, berpırsiyariya van dewletan heye, bı taybeti ji berpırsiyariya diroki a İngilistan û Fransayê heye. Dema dı sala 1923 yan da, lı Lozanê Kurdıstanê kırın çar perçe; Lı bın peymanê da xeyni imzeyên Tırkên kemalist û Farsên monarşist, imza û muhra İngiliz û fransızan ji hebûn.”
Xeyni van dewletên berê yên Hêzên Mezın, iroj dewletên pıçuk ji lı pêş çarenıvisa Kurdan astengi derdıxın. “Yek jı bendên heri pêşi ya Peymannameya Netewen Yekbûyi, Mafê Çarenıvisa Gelan e.
Her çıqas jı bo çarenusa xwe, Kurd xwedi hemû qewl û rêbaza ne ji, lêbelê ev gelê kevnar ê heremê jı vi mafê xwe bêpar e. Dı heman demê da dewletên ku bı xwedi serhıjmêra 60.000 an ji 100.000 nışteciyan ji dı Netewên Yekbûyi da hene. Ev dewletên he ji, ku qenc e ku hene, dema jı bo mafên Kurdan bıryaran nastinın an ji lı hımber bêpar hıştına Kurdan a wan mafên ku ew bı xwe lê xwedine, dernakevın; hıngê bı sıûda gelê Kurd dıleyzın. Dewletên mezın û pıçûk dıkarın sıûda gelê Kurd tayin bıkın. Gelo çewa dıkarın bıryareki wusa bıdın ku; Kurd mıletek e ku lı cıvata dınyayê zêde ye û hewce nake ku dı vê cıvakê da ciyê xwe bıgre?”

Hewar 2, 1990, grafika lı ser dar, 24x16 cm.

Têbıni:
Vê Hevpeyvinê, lı ser navê rojnameya yunani “Nea Makedonia”, xanım Smaro Xristidu bı mın ra çêkır û dı yekşema 1 ê Sıbata 1998 a da, wek “Hevpeyvina Hefteyê”hat weşandın.

Zozan û Xezal, 1996, grafika rengin lı ser dar, 18x11 cm.

Serhad Bapir: “Kurd dıkarın bı hunerê jiyana xwe ya hisi û ruhi xurttır bıkın”

Serhad dı sal 1964 an de lı Tetwanê, lı bakûrê Kurdıstanê hatıye dınyayê. Ew dı sala 1984 an da jı welêt koçber dıbe û lı Yunanistanê bı ci dıbe. Lı Yunanistanê, dı navbera salên 1987-1992 yan de, lı universiteya Aristoteles, beşa resım û hunerên pratik dıxwine. Serhadê ku nıha lı Salonikê mamostetiya resım dıke, beşdari gelek pêşengehan bûye. Pêşengeha wi ya dawi, isal (1997) lı Salonikê çêbû. Me ji hem bı hınceta pêşengehê, hem ji bı armanca danasina Serhad û tabloyên wi, pê re sohbet kır û herweha em dı dawiya vê hevpeyvinê de kataloga wi dıweşinın.

Gundi, 1989, grafika lı ser linolium, hatiye bırengkirin, 23x17 cm.

Nûdem: Te kengi dest bı çêkırına resım kır? Ya ku tu ber bı cihana resım ve kışand çı bû?
Serhad: Jı bıçûktiya xwe de meyleki mın lı ser resım hebû. Tê bira mın, dı 7-8 saliya xwe de, dema ku ez dıçûm dıbıstanê, mın jı dersa resımê gelek hez dıkır. Lı gor xwe mın resım çêdıkır. Herdu kekên mın ên mezın dema ku dıbıstana navin û liseyê dıxwendın, carcaran resımên baş çêdıkırın. Mın lı wan dınêri, bala xwe dıda wan û jı xwe re resım çêdıkır.
Mina malbateki feqir, jı bo standına pênûsên rengin û boyaxan ewqas imkanên me tune bûn. Çı dıkete destê me, me bı wan jı xwe re resım çêdıkır. Bavê mın çêkırına resım wek tışteki beredayi dıhesıband, bı me re hêrs dıbû û jı me dıxwest da em zêdetır bala xwe bıdın dersên xwe. Dı salên dın de, êdi mın lı gor imkanên xwe zêdetır bı pênûs û bı boyaxên erzan resım çêdıkır.
Lı Tetwanê, dor salên 1976-77 an de çend resamên Kurd hebûn. Wan dıgel resamtiyê, tabelayên dıkanan ji bı herfên xweşık çêdıkırın. Cara pêşi mın lı wê derê, wan tabloyên resım dit. Ew resımên Yılmaz Güney, resımên gund û gundiyên Kurdan bûn.
Dema ku wek penaber ez derketım derveyi welêt û ez ketım Akademiya Bılınd a Hunerên Baş, hêdi hêdi, sistematik û metodik ez bı resım mıjûl bûm.

Dê û zarok, 1994, grafika rengin a lı ser yasenit, 20x12 cm.

Nûdem: Jı bo te resım çi ye? Çı maneyê dıde jiyana te?
Serhad: mırov dıkare bıbêje ku, resım wek huner, şırovekırına jiyanê ye. Hunermend bı boyaxan an ji bı bı hacetên dın xwe ifade dıke, hisên xwe yên lı ser tıştan yan ji bûyeran tine zıman. Çewa ku helbestvanek; şêrini û xweşi, nexweşi û xırabi herwusa dıjiti û rıkitiya jiyanê bı gotın û hevokên zımaneki dıxwaze bıhone û bırêse, şırove bıke û helbesta xwe derine holê; resamek ji vi karê han bı komır, hıbır û bı boyaxan çêdıke.Wênekar (resam) lı gor xwe, bı realist yan ji ne bı realisti û bı awayeki dın, wext û derhola ku ew bı xwe ji tê de dıji şırove dıke. Ev nayê wê maneyê ku hınki hunermend, bı babetên dervayê van tıştan re ji mıjûl nabın. Rast e, gelek celebên resaman hene. Dema mırov lı diroka resım û hunerê dınêre; mırov bı dehan tevgerên jı hev cuda dıbine. Ev tevger, bı taybeti dı sedsala me de, carna xwedi manifesto bûne. Wan ekol û tevgerên ha, bı awayê ku resım çêdıkırın û avadıkırın, lı bûyerên cıvatê û dirokê dınêrin; dı nav xwe de têkıli û cudatiyên wan hebûn.
İca jı bo mırov jı resım fêhm bık e, dıvê hınek zanabûna mırov lı ser resım û diroka wê hebe. Lê hızkırına jı resım ne kareki ewqas zehmet e. Kesên ku haya wan jı diroka hunerê tunene ji, karın bı vi yan ji bı wi awayi jı resım hız bıkın, rahêjın tabloyekê û bı diwarên xwe ve daleqinın.
Hunermend bı çêkırına resıman: dıxwaze lı gor xwe, bı awayeki bersıva pırsgırêkên cıvata xwe û pırsgırêkên ku ew bı xwe ji pê mıjûl dıbe, bıde. Jı bo wênekareki Kurd ev tışt hin gıringtır e. Jı bo wi, pırs lı gel xwe gıhandına xwe ya zanyari, xwırt kırın û geşkırına jiyana manewi ya netewa wi ye. Wêne wek beşek jı huner û çandê, roleki dı vi wari de dıleyze. Jiyana manewi ya geleki dı huner û dı kultura wi geli de tê xwıyakırın. Hunermend wexta wêneyan çêdıke; hisên xwe yên lı ser tıştan bı zanebûna huneri dıxemline û berhemê derdıxe holê.

Jına dı nav gundê ku ê were wêrankırın, 1994, grafika lı ser dar, 36x17.5 cm.

Jı bo me Kurdan resım ne ewas hunereki kevn e (ku em berhemên wunda yên Kurdên kevnare deynın aliki). Dinê islamê rê nedaye çêkırına rısmê insanan û herwuha navê pût lı berhemên heykeli kıriye. Heykel û resım hatıne perçekırın, xerakırın û qedexekırın. Ez dıbêjım ku, minyaturên ku hene ji, gelên rojhılatê çêkırıne. İslamê tenê motifên diakozmetik (dekorasyonê) bı pêş ve bıriye û ev ji zêdetır lı mızgeft û medresan de bı kar aniye. Hêvidarım ku zana û ronakbirên Kurd wê karıbın; heykel, minyatur û berhemên dın, ku bı destên Kurdên kevnar hatıne çêkırın, yan ji jı aliyê hıneki dın jı bo Kurdên kevnar hatıne çêkırın dı nav muze û koleksiyonên dewletan de tespit bıkın û derinin ronahiya rojê.
Ku em iro motiv û rengên xali û xaliçan, mimariya qesr û avayiyên Kurdan û heykelên ku jı bela mısılmanan û jı destdırêjiya dewletên dagırker fılitine deynın aliki; tışteki dın jı bav û kalên me jı bo resamên me nema ye. Muzikvanên Kurd dıkarın pışta xwe bıdın ser deryaya muzika geleri û kevneşopiya kurdi. Jı bo helbestvan û romannıvisên me ji berhemên şairên me yên klasik hene ku ew dıkarın lı ser edebiyateki nuh bıafırinın. Lê resamên Kurd sêwi ne. Ew mecbûr ın bêyi ku wek gelên Ewropa û yên deverên dın, pışta xwe bıdın berhemên nıfşên berê; dıvê ew bı xwe rêyên lı ber xwe vekın û bımeşın.

Dê û zarok, 1989, Grafika bı asit û aquatinda 18 X 18 cm

Mırov dıkare bêje ku pır pır ev 50 sal ın ku Kurd lı gor imkanên xwe bı resım mıjûl dıbın. Kurd iro zêdetır hewcedariya wan bı hunerê, herwusa bı resımê heye. Bı rıya hunerê dıkarın jiyana xwe ya hisi û ruhi xwırt bıkın û disa dıkarın bı rıya hunerê, xwe bı gelên dınyayê bıdın naskırın û hızkırın. Jı helbestvan û romannıviseki Kurd, bı kurdi nıvisin tê xwestın. Jı bo resameki Kurd ne wısa ye. Bı kijan babeta resım mıjûl dıbe bıla bıbe, çe resım çêdıke bıla bıke, dema ku bêje “ez resameki Kurd ım” nasnama xwe eşkere dıke. Jı aliyê dın de, huner hewa û bayê dıxwaze da ku nefesê bıstine, serbestiyê dıxwaze, dıvê ku dı nav çarçovên hışk yên ideolojiyên partiyên Kurdan de neyê fetısandın. Kes dıvê direktifan nede hunermend. Hunermend baştır bı karên xwe dızanın û çı dıxwazın dê wê çê bıkın. Yek wê resımên realist, yên êş, bırin û berxwedanê çêbıke, yê dın wê abstre û yeki dın ji dıbe ku bı awayê surealisti resımên xwe çêbıke. Xweska resamên me yên navdar hebûna, ku hunerhezên dınyayê ew naskırıbûna û serê me ji bı berhemên wan bılınd bıbûya.
Nûdem: Tu dıkari behsa hunera xwe û metoda çêkırına resmên xwe bıki?
Serhad: Ez bı gelek cûreyên resım re mıjûl bûme. Dı warê tekniki de, ez bı boyaxên bı rûn, aquerella, komır, hıbra çini û yên dın wêneyên xwe çêdıkım. Wek tema, ez bêtır figurên mırovan, manzereyên sırûştê, yên gund û bajaran û tıştên dın çêdıkım. Herwusa ez grafikan ji çêdıkım. Grafik wek heykeltraşi beşeki hunerê tê pejırandın. Rewşa gel û welatê me tesireki mezın lı ser hunerê mın kıriye. Her çıqas têkıliyên wêne û grafikên mın bı realizmê re hene ji, lê ne naturalist ın. Bı gotıneke dın, ne jıbergırtın û kopikırına tıştan e, ew şırovekırın û jı nuh de avakırına tıştan e.

Jın, 1991, grafika lı ser linolium, 22,5x17,5 cm.

Ez bawer dıkım ku grafik jı bo me Kurdan tışteki nuh e. Ez grafikên xwe lı ser texte (dar), lı ser darê sınayi (yasenit û yên dın) û lı ser linolium (sentetik e) dıkolım. Çêkırına wan wusa ye: Pêşi mırov lı ser texteki, bı pênûsê resımê tışteki çêdıke, paşê bı hınek kêrên taybeti, cihên ku dıvê sıpi bıminın dıkole û dıqewêre, ango kûr dıke. Resımê ku hatiye çêkırın, êdi wek muhreki bılınd tê xwıyakırın. Dû re bageraneki plastikê hışk tinım û bı hıbra çapxanê dı ser re dıbım û tinım. Heta ew ciyên bılınd, baş bı hıbır bıbe. Cihê ku hatiye kûrkırın bı hıbrê nabe. Paşê mırov kaxıdekê radıke (ya baştır kaxıdê japoni yê ku bı dest tê çêkırın e.) û hıneki bı nermi datine ser darê bı hıbır û bı pışta kevçiyê çayê wê kaxıda ha, bêyi bıleqine, hêdi hêdi dıdewsine, heta ku ew hıbra ku lı ser rûyê darê ye, baş derbasi ser kaxıdê bıbe. Berhema grafik ne ya ku lı ser darê ye, lê ew tıştê ku lı ser kaxıdê hatiye çapkırın e. Grafik bı çend rengan be, dıvê ewqas dar bên kolandın û lı pêy hev lı ser eyni kaxıdi werın çapkırın. Grafiker dıkare deh- bist an ji zêdetır caran vê grafika xwe çap bıke. Paşê ji, lı bınê her yeki, 1/10 an ji 1/20 an û zêdetır dınıvisine û imza xwe lı bıni datine. Grafik ne mina resıman e, jı eyni berhemê zêdetır kes dıkarın lı ba wan hebın. İca grafikên bı asit ji bı awayeki dın tên çêkırın, ew lı ser metal (sıfır, çinko, tunç uhw) tên kolandın. Mırov asita nitrik bı kar tine û dı dawiyê da ji, ew dı pıressa destan da tên çapkırın.

Suret, 1991, grafika rengin a lı ser dar, 29x29 cm.

Nûdem: Jiyana surgunê çı tesir lı hunera te kıriye?
Serhad: Çewa ku mın berê ji got, bı tevahi rewşa welêt tesir lı hunerê mın kıriye. Ez zêdetır jı bo Kurdan resım çêdıkım. Ev nayê wê maneyê ku hunerhezên jı gelên dın jı hunera mın fam nakın. Huner iroj tışteki navnetewi ye. Lê disa ji, jı hunera her geli bêhna kultur û diroka wi geli tê û dıvê bê ji. Dıvê pêşi tışteki neteweyi hebe, da ku paşê bı yên netewên dın re bıde û bıstine û bıbe navneteweyi. Rast e, dı warê resım de ji iro bı rêya dezgehên agahdariyê haya mırov jı hemû tıştan çêdıbe û bıvê nevê tışt lı mırov tesirê dıkın. Lê dıvê em jı bir nekın ku, “her dar lı ser koka xwe şin dıbe”.
Jiyana surgunê jiyaneki kambax e. Xewn û xeyalên mın ji lı ser Kurdıstanê dıçın û tên. Hızkırın û evina xwe ya jı bo jın û mêrên serbılınd û herwuha nerazibûna xwe ya jı bo rewşa Kurdıstanê ez bı rıya resımên xwe tinım zıman.
Rast e, realizma Kurdıstanê dı warê resım de ji mırov ber bı resımên realist û sembolik de dıkşine. Xweska realizma xerab ya Kurdıstanê were guhertın û êdi resam ji, hunermend û nıviskarên me ji, bı her beş û babetên huner û edebiyatê re, tenê bı pivana estetik û kaliteyê mıjûl bıbın.

Jı kovara NÛDEMê, hejmara 23, payiza 1997 a.

Têbıni:
Vê hevpeyvinê kekê Fırat Ceweri bı nıviski bı mın ra çêkır. Ev hevpeyvin bı tevi pêşgotına nıviskar û resamê Yunan Kostas Laxas ya lı ser berhemên mın û beşeki jı kataloga mın a grafikan (24 rûpel), dı hejmara 23 ya NÛDEMê da hat weşandın. Her wusa bergê pêşi yê kovarê ji grafikeki mın bû.

Tadeyi 3, 1991, grafika rengin a lı ser dar, 14,5x32,5 cm.

Pêşgotina Kostas Laxas ji bo kataloga bi navê "Grafîkên Serhad"

“Êş mirov dide fikirandin,

xwedî fikir bûn mirov dike zana,

bi zanebûnê mirov dikare tehamulê jîyanê bike” *

Ev xortê bi edeb û sade, bi salan bû ku min wî di cîyên pêşengehan da, di salonên civînên hunerî, festîvalên ciwanan yên partîyan û xwepêşandanên polîtîk da didît. Her wusa ew, di her meha nîsanê, di çalakîyên ji bo salvegera qirkirina Ermenîyan û yên di gulanê da ji bo bîranîna Pondîyan da cîyê xwe digirt. Gelek caran di van aktîvîteyan da çavên me bi hev diket. Ev xortê he, her gav ji bo min wek mirovekî nas û xwedî berpirsîyar bû. Ew digel xwegihandin û pêşdebirina xwe ya zanyarî û hunerî, wek bajarvanekî, bi bûyerên giring yên piştî tevgera Jon Tirkan û Şerên Balkana, ê ku di navbera salên 1912-13 yan da, li herema me ya giştî ya jeopolîtîkî da qewimîbûn, aleqeder dibû.

Min wî naskir, bêyî ku min wî dizanibû.

Daxwaz, 1994, grafîka rengin a li ser MDF, 31x21 cm.

Her wusa bê lez û bez, ji dûr ve û bi dilgiranî, bi vî xortê bijarte ra, meylekî nêzîkbûnê ya ji bo dostanîyê di nav me da peyda bû. Heta ew roja ku me rû bi rû dîtinên xwe ji hev ra eşkere kir, gelek hîsên me yên di derheqên hev da êdî ji wext ra mabûn. Lê êdî em behsa daxwaz û evîna xwe ya hevbeş, di derheqa huner û cîyên meslekî, tiştên ku di zanîngehê da tên xwendin û kar û xebata min dikin: Galerîya “KOXLİAS”, ku di despêkê da li wê derê, li zemîna kuça Mîtropolîtu Îosîf 24 li quncika Tsîmîskî û paşê jî Navenda Kulturî ya Vellîdîo, dema ku ev xortê penaber û bê cih û war êdî bûbû xwendekar li beşa Nîgar û Hunerên Pratîk ya Akademîya Hunerên Sipehî ya Zanîngeha Thessalonîkê.

Ez behsa hevalê xwe yê hizkirî, resamê Kurd Serhad dikim. Ew ê ku bi zanetî xwest bibe hemwelatîyê Yunan, ew ê ku ji alîyê sazîyên dewleta Tirkan va hate qewitandin. Ew ê ku di binê bîst salîya xwe da, di sala 1984 a da derbasê Yunanîstanê bû û wek penaberekî polîtîk xwe sipart bajarekî mêvanperwer: Thessalonîkî, ku ji xwe her dem warê penaber û nefîyan bû.

Gundî, 1989, grafîka li ser dar, 28x21 cm.

Ez hewcedarî bi dayîna van agahdarîyên di derheqa warê ra û nîjad, rewşa jîyan û rêya ku Serhad daye ber xwe dibînim, ji ber ku ez bawer dikim ku ev yeka ha, tesîrekî xwirt li ser huner û berhemên wî kirîye. Ji alîyê dî va, bêyî ku ew bikeve nav dafika şaxên folklorî yên sivik, têkilîyên xwe bi kanîya hêjayîyên xwe yê despêkê ra xwirt dike.

Divê ez li vê derê bêjim ku, ji ber têkilîyên me yên pir alî, yên mirovtî, polîtîkî û hunerî, ez her gav li hemberê Serhad xwedî nîyetekî pozîtîv bûm. Ev hizra min her berdewam e. Her wekî tê zanîn, ez ne dîrokvanê hunerê û ne jî rexnevan im. Her çi tiştên ku ez li ser resimên wî dibêjim, netîca van têkîlîyên me yên dostanîyê ye. Wek gotinên ji dil, ji alîyê hunermendekî wek wî, ku ew bi xwe jî di nav pirsgirêkên derya hunera hevdem da dimeşe.

Tadeyî 2, 1992,grafîka rengîn a li ser MDF, 26x33,5 cm.

Mijara sereke ye hunera Serhad, ku ew niha resim û grafîkên xwe li Navenda Kulturî ya beledîya Stavrupolîs a Thessalonîkî pêşkêş dike, her wekî li ber çavan e jî, li ser mirov e. Belê rast e, ji nû va avakirin, ji nû va şirovekirina li gor estetîk û daxwazên hunermend. Divê were gotin ku, gava ku Serhad resimê rûyê mirovan çêdike, bêyî ku bilezîne û zorê bide xwe, war û nîjada wan mirovan jî derdixe meydanê. Her wusa dema ku resimê manzerekî çêdike, urf û adetên mirovên ku li cî û warê xwe runiştî dertên holê. Ger ku kêm caran berhemên wî bê fîgurên mirovan bin jî, ez di wê bawerîyê da me ku, mirov bi hizra Serhad a hunerî û polîtîkî va hişk girê dayî ye. Ji ber vê yekê, her çi hunera Serhad e, bi hîmê xwe yê ehlaqî, bi rastîya jîyanê, têkoşîn û dîrokê va girêdayî ye, wekî bîranîna tevayî ya xelkekî wek xelkê Kurd, şidîya ye û nayê perçe kirin, her wusa di nav sedsalên dûr û dirêj da bi rik, adet û kevneşopên xwe parastî ye, sitranên gelerî yên anonîm û qabîlîyetên hunerî yên ferdî, di hemû warên îfadekirina hunerî da, çi ferdî û çi jî gelerî, xwe afirandîye.

Serhad wek resam û grafîkçêker, xwedîyê armanc û rastîyekî sade ye. Di berhemên wî da, raste rast rikîtîya jîyanê û mirovên ku bi nîjada xwe serbilind in, hene. Bi daxwaza xwe, di wext û salên xêrnexwaz da, di kozikan da disekinin û bêdengîyekî zelal di rûyên hemwelatîyên wî û karekterê jîyana wan da tê xwiya kirin. Çewa ku van fazîletên mirovatîyê yên kevnar ên welatî, bi berhemên ku ji destê wî dertên, her weha bi îfadeya ferdî a qabîlîyeta hunera wî, xwirt dibin û derbasê me dibin.

Sosin, 1994, grafîka rengîn a li ser dar, 35x32,5 cm.

Na, Serhad ne resamekî muhafazakar e. Li cem wî, agahîyên di derheqa bazara hunerî ya hevdem ya navnetewî kêm nînin. Lê belê, qet nebe ji bo niha, ez bawer dikim ku, ew dê hêza xwe ya hunerî biparêze û xweyî bike, da ku bi qabîlîyeta xwe ya hunerî mil bide xwestinên têkoşerî yên hemwelatîyên xwe, yên ji bo welatekî serbixwe. Ji dûr ve be jî, bi hunerê xwe vê têkoşînê teşwîq bike.

Di navbera sal û deman da, rê û şopa jîyana netewî ya xelkekî, an bi rastî jî di berhemên kulturî da tên neqişandin, hingê, bê şik Serhad endamekî yê neveqedandî ya hizra tevayî ya xelkê Kurd e. Bêyî ku qet ew warê ku lê hatiye dinê ji bîrbike, li wir, li bakûrê Kurdistanê, li bajarê Tetwanê, vî xortê hêja, wek yek ji donzdeh zarokên malbata xwe ya bi bereket, di sala 1964 a da, cara pêşî ronahîya jîyana xwe dît. Li gel war guhartina mecbûrî û penaberî ku di salên din da hatin serê wî, da ku karibe ji Thessalonîkî xewnên welatê xwe yê dûr bibîne û têkoşîna zehmet ên hemwelatîyên wî, li vir, li Yunanîstanê dilê wî germ bike.

Çavkanîya jîyanê, cîyê ku eslê te ji wê derê ye: Kurdistan.

Çavkanîya huner û afirandina me her du yan: Yunanîstan.

Ez hesûdîya te dikim Serhad, ku tu xewn û daxwazên xwe bi bedena kultura her du xelkan va girêdidî, wek Yunanan û Kurdan.

Ji ber vê yekê, ez sernivîsa vê nivîsa xwe pêşkêşî te dikim, ku wek dilopên pak ên jîyanê, ji xelkên Rojhilata Jorê tê. “Êş mirov dide fikirandin, xwedî fikir bûn mirov dike zana, bi xêra zanebûnê mirov dikare tehamulê jîyanê bike”.

Tu van tiştan hemû dizanî, li ser vana bûyî şareza, ji ber ku te vana tev di canê xwe da hîs kir.

Kostas Laxas

Resam û nivîskar

Adara 1997 a.

* Ji berhema tîyatro ya Jhon Patrîk “Heyva Tebaxê”

Kataloga grafîkan ya sala 1997an

Têbinî: Ev nivîs, ji alîyê nivîskar û resamê Yunan Kostas Laxas va, wek pêşgotina kataloga min a grafîkan hatîye nivîsîn. Ev katalog, bi munasebeta pêşengeha min a grafîkan, a ku di sala 1997 a da, li Navenda Kulturî ya Stavrupolîs a Thessalonîkî da çêbû, hat çapkirin. Navê katalogê “Grafîkên Serhad” e û bi zimanên kurdî û yunanî ye.

Kurdıstan, Çeçenistan, Tibet...,2003, grafika lı ser dar u linolium, 70x100 cm.

Jîyannameya hunerî ya Serhad Bapîr

Serhad Bapîr di sala 1964an da li bakûrê Kurdistanê, li bajarê Tetwanê hate dinê. Hê ji dibistana navîn beşdarê têkoşîna rizgarîxwaza netewî ya miletê Kurd bû. Ji ber beşdarbûna vê têkoşîna polîtîk, di sala 1983yan da serê wî bi cunta Tirka a wê demê ra kete belayê, lê gerîyan.

Di sala 1984an da, wek penaberekî polîtîk, derbasê Yunanîstanê bû. Ji bo xwendina xweya zanîngehê, ji sala 1985an heta 1992yan ji Enstîtuya Kurdî ya Parîsê bursê sitand. Ji sala 1987an heta 1992yan, beşa Nîgar û Hunerên Pratîk a Akademîya Hunerên Sipehî ya Zanîngeha Arîstotelîs a Thessalonîkî da, li atolyên Prof. Vangelîs Dîmîreas û Dîmîtrîs Kondos xwend. Dîsa ji sala 2001ê heta 2006an, Beşa Grafîkê a heman zanîngehê da, li atolîya Prof. Ksenefon Sahînîs da xwend.

Ji sala 1995an heta 1997an li Navenda Kulturî ya Stavrupolîs a Thessalonîkî da wek mamostê resim xebitî. Ji sala 1997an vir da di dibistana navîn da dixebite. Ji sala 1993an û vir va endamê Komela Hunermendên Şêwekarî ya Bakûrê Yunanîstanê ( K.H.Ş.B.Y. ), ji sala 1994an û pê va, endamê Yekîtîya Hunerên Şêwekarî ya Yunanîstanê (Y.H.Ş.Y.) û ji sala 2005an û vir va jî endamê Yekîtîya Grafîkçêkerên Yunan (YGY) e. Ji sala 1985an vir va li bajarê Thessalonîkî dijî.

Berhemên wî, di Galerî ya Şîrketa Perwerdeyî ya Makedonî ( Ş.P.M.), di nav Civanbenda (Kolleksîyon) “TEXNİ” Şîrketa Makedonî a Hunerî Şaxê bajarê Kîlkîs, Civanbenda Enstîtuya Kurdî a Parîsê, Civanbenda kovara Nûdemê li Swedê, Civanbenda Sotîrîs Tsukalîs û di nav civanbendên hin kesên din da hene.

Pêşengehên Ferdî
1997
Navenda Çandê ya Stavrupolîs, Thessalonîkî, Yunanîstan.

1998
“TEXNİ” Şîrketa Makedonî ya Hunerî, Şaxê bajarê Kîlkîs, Yunanîstan.

1999
“Îl Rîfugîo d` artîsta”, Gîannîtsa, Yunanîstan.

2001
Kitêbxana Kurdî, Stockholm, Swed.

2002
Sînemateatroya Arîtoteles, Thessalonîkî, Yunanîstan.

2008
TEXNOHOROS, Eywana Hunerê, Athîna, Yunanîstan.

2009
Vafopulîo, Navenda Çand û Hunerê, Bajarvanîya Thessalonîkî, Yunanîstan.

2019
Vafopulîo, Navenda Çand û Hunerê, Bajarvanîya Thessalonîkî, Yunanîstan.

Pêşengehên komî - hilbijartinek

1992
Pêşengeha 4 an a mezunên Akademîya Hunerên Sipehî ya Zanîngeha Arîstoteles a Thessalonîkî, li Şîrketa Lîmana Thessalonîkî. (Ş.L.Th.)

1995
“DİMİTRİA”, Bajarvanîya Thessalonîkî, li Galerîya Şîrketa Perwerdeyî ya Makedonî (Ş.P.M.), bi Komela Hunermendên Şêwekarî ya Bakûrê Yunanîstanê (K.H.Ş.B.Y.) ra.

1997
“DİMİTRİA”,Bajarvanîya Thessalonîkî, li Galerîya Ş.P.M. bi K.H.Ş.B.Y. ra.

1998
Pêşengeha wêneyan, Galerîya Eksostîs, Thessalonîkî.
The 1 st. Înternatîonal Mînîart Bîennale Vãsby 98, Swed.

1999
Pêşengeha Grafîkan, Galerîya Eksostîs, Thessalonîkî.
“Wêneyekî û Hezar Daxwaz”, li Eywana Hunerê Alaca İmaret a Bajarvanîya Thessalonîkî, bi K.H.Ş.B.Y. ra.
3 rd Egyptîan İnternatîonal Prînt Trîenalle 1999, Kahîre, Misir.

2000
“War û Şikil ” ji bo bîranîna Nîkos Sahînîs, li Eywana Hunerê Alaca İmaret, a Bajarvanîya Thessalonîkî, bi K.H.N.B.Y. re.
Pêşangeha Xêzikan ji bo bîranîna Lukas Venetulas, li Eywana Hunerê a Muzexana Arxeolojîk a Berê a Bajarvanîya Thessalonîkî, bi K.H.N.B.Y. re.
Trîannal a 1 an a Grafîkên Yunan, Galerîya Pîerîdî, Athîna, bi Yekîtîya Hunera Nîgarîya Yunanîstanê (Y.H.N.Y.) re.

2001
“Meha Hunera Nîgarîyê”, Texnopolîs a Bajarvanîya Athînayê bi Y.H.N.Y. re.
Pêşengeha 1 a, ya Mînyatoran a Yunanîstanê, Eywana Hunerê a Vafopoulîo a Bajarvanîya Thessalonîkî, bi K.H.N.B.Y. re. Di beşa grafîkan da xelatê sitand.

2002
5 Grafîkçêkerên Ciwan, Galerîya “İrmos”, Thessalonîkî.
Pêşengeha 1a, ya Hunera Mînyatoran ya Balkanan, Muzaxana Hunera Nûjen a Dewletê, Thessalonîkî.
Galerîya “Dom-Kulture”, Belgrad, Sirbîstan.

2003
Pêşengeha Grafîkan, Galerîya “İrmos”, Thessalonîkî.
Pêşengeha Nîgarkaran, Eywana Hunerê “Paratîrîtîs”, Thessalonîkî.
“K.H.N.B.Y. Afirandina 20 Salî”, “DİMİTRİA”, Bajarvanîya Thessalonîkî, li Galerîya li Ş.P.M.

2004
“99+1 Nîgarkar” Muzaxana Hunera Nûjen a Dewletê, Thessalonîkî.

2005
“Huner li Tenişta Başûra Rojhilata Asyayê”, pêşengeha bi hevkarîya “Dixtorên Sinornenas.”” Muzaxana Hunera Nûjen a Dewletê, Thessalonîkî.
Pêşengeha Nîgarkaran, li Warê Hunerê “Dîpolo”, Thessalonîkî.
Pêşengeha Wêneyan, Eywana Hunerê “emff@sîs”, Thessalonîkî.
“Berhemên Hunerî yên Piçûk”, Galerîya “İanos”. Thessalonîkî.
“Pêşengeha 80 Hunermendên Nîgarkarîyê”, Galerîya Bajarvanîya Yannena.

2006
Pêşengeha Nîgarkaran, li Galerîya li Ş.P.M. Thessalonîkî.
“Dîmenên Bajarî”, Pêşengeha Grafîkan, Galerîya Bajarvanîya Atîna, bi Y.G.Y. re.
Pêşengeha Grafîkan, Eywana Hunerê ya “Parko Eleftherîas” a Bajarvanîya Athînayê.

2007
Pêşengeha Mînyatoran li Galerîya “Mîlos” Thessalonîkî.
“Grafîka Yunan ya Dema Niha”, Galerîya E. Averof, Metsovo, bi Y.G.Y.re.
Pêşengeha mezûnên Akademîya Hunerên Spehî, Muzaxana Makedonî ya Hunerên Nûjen, Thessalonîkî.

2008
Zanîngeha Arîstoteles ya Thessalonîkî- 10 Salîya Atolya Grafîkê, Weqfa Ronakbîrî ya Banqa Netewî ya Yunanîstanê, Thessalonîkî.
"Grafîka Yunan ya Dema Niha", Muzexaneya Dewletê ya Hunerên Nûjen, Thessalonîkî.
Pêşengeha grafîkanên piçûk 5 p.Z., TEXNOXOROS, Eywana Hunerê, Athîna, Yunanîstan.

Ji Nav Weşanan –hilbijartinek

"Grafîkên Serhad", kataloga pêşengehê, Bajarvanîya Stavrupolîs, 1997, Thessalonîkî.
"Armanc", hejmara 177 a, Nîsana 1977 a, Swed.
"Nûdem", hejmara 23 ya, Payîza 1997 a, Swed, hevpeyvîna bi kovara edebîyat û hunerî ra û pêveka 24 rupelî bi 26 grafîkên hunermend.
“ Nea Porîa ”, 16 Çileya 1998 a, rojname, Kîlkîs. “İfadeya nîgarî ji Kurdistanê, pêşengeha wêne û grafîka yê hunermendê Kurd Serhad ”.
"Grafîkên Serhad", kataloga pêşengehê, “ TEXNİ ”, Şîrketa Makedonîya Hunerî, Şaxê bajarê Kîlkîs, 1998.
“ İ Avgî ”, 21 ê Çileya 1998 a, rojnama rojane, Athîna. “ Hunermendekî Kurd li Kîlkîs ”
“Angelîoforos ” ,21 ê Çileya 1998 a, rojnama rojane, Thessalonîkî. “Rikîtîya Jîyanê ”
“ İdîsîs ”, 21 ê Çileya 1998 a, rojname, Kîlkîs. “ Serhadê Kurd li TEXNİ, hunera xwe pêşberî me dike ”.
“ Kronos”, 30 yê Çileya 1998 a, rojname, Kîlkîs. “ Pêşengeha grafîkan – Serhad, dîmen, nîgar, Kurdistan ”.
“ Nea Makedonîa”, 1 ê Sibata 1998 a, rojnama rojane, Thessalonîkî. Hevpeyvîna Hefteyê “Serhad, kolandina nîgarên têkoşînê ” Hevpeyvîna bi Smaro Xrîstîdou xanimê ra.
“ Nûdem”, hejmara 28 a, zivistana 1998 a, Swed. “ji Serhad Bapîr çend girafîkên nû ”.
“Rêya ber bi yê tenişta te dûr e.” Rêze dokumenter a Qanala 3 ya televîzyona dewleta Yunan ET3, 1998.
Katîa Kîlesopulu, dîrokvana hunerê, kataloga “Hunermendên Nîgarkarî ya Bakûra Yunanîstanê ”, 15 sal piştî damezirandina Komela Hunermendên Nîgarkarîya Bakûra Yunanîstanê (K.H.N.B.Y.), Weşanên “ İanos ”, Çileya 2000 a Thessalonîkî.
"Jîyana Rewşen", hejmara 37 a, Sibata 2000 an Stenbol, Tirkîye.
Kataloga Trîennala 1 an a Grafîkên Yunan, Galerîya “ Pîerîdî ”, Athîna, 2001.
"Gulan", 2001, Hewlêr, Kurdistan.
"Tîroj", hejmarên 11 û 13 yan , 2004 û 2005, Stenbol, Tirkîye.
Beşdarîya hunerî a salnameya 2003 yan a “Paratîrîtîs”, Thessalonîkî.
Beşdarîya hunerî ya kitêba Nikos Kasdaglîs a bi navê “Tadeyî - Nivîsên li ser Zordarîyê” 2005.
"111+1 Hunermendên Nîgarîyê", Weşanên "Zîtras", 2006.
"Dîmenên Bajarî", Galerîya Bajarvanîya Athîna, 2006.
"Grafîka Yunan ya Dema Niha", Weqfa E. Averof Tosîtsa, Muzaxana Dewletê ya Hunerên Nûjen ya Thessalonîkî û Y.G.Y., 2007.
Kovara NÛBÛN, hejmarên 89, 91 û 92- 2007, 2008, Duhok, Kurdistan.

. http://huneruraman.blogspot.com/ (bloga Serhad Bapîr bi kurdîya kurmancî)
· http://serhadart.blogspot.com/ (bloga Serhad Bapîr bi yunanî)
. https://serhad-art.blogspot.com/  (bloga Serhad Bapîr bi îngîlîzî)
e-mail: serhadbapir@gmail.com